

බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ධර්මය තුළ කියවෙන මේ ‘සන්ත’ කියන වචනය හරි ගැඹුරුයි. ‘සන්ත’ කියන වචනය අපට එක එල්ලේ පරිවර්තනය කරන්න අමාරුයි. ‘සන්ත’ කියන වචනය සාමාන්යයෙන් පාවිච්චි කරන්නේ මුනිවරුන්ට.
සන්තං තස්ස මනං හෝති
සන්තා වාචා ච කම්ම ච
සම්මදඤ්ඤා විමුත්තස්ස
උපසන්තස්ස තාදිනෝ
කියලා ගාථාවක් අපි අහලා තියෙනවානේ. එහි තේරුම තමයි, ශාන්ත වූ ඉඳුරන් ඇති, සම්යක් බවට පත් වූ, ඔහුගේ වදන් ද සන්ත වී ඇත. ඔහුගේ මනස ද සන්ත වී ඇත.
මේ ‘සන්ත’ කියන වචනය ඉන්දියාවේ අදටත් පාවිච්චි කරනවා. අද ‘සන්ත’ කියන වචනය සාධුවරුන්ට පාවිච්චි කරන නමක් වෙලා. නමුත් මේ ‘සන්ත’ කියන වචනය පළමුවෙන්ම භාවිතයට ගත්තේ බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින්. ඒ නිකෙලෙස් පුද්ගලයාව හඳුන්වන්න. අපි ඒක ශාන්ත කියලා සිංහලට නගනවා. නමුත් මේ ‘සන්ත’ කියන වචනය අපට එක එල්ලේ තෝරන්න බෑ. එහෙම කිව්වේ මේකෙ හරි ගැඹුරු අර්ථයක් තියෙන නිසයි.
‘සන්ත’ කියලා කියන්නේ ජීවිත අවබෝධයක් ඇති කරගෙන, ලෝභයෙන්, ද්වේෂයෙන්, මෝහයෙන් කිපෙන්නේ නැති, ඇවිස්සෙන්නේ නැති, කැළඹෙන්නේ නැති, නිවී සැනසී ගිය ඉඳුරන් ඇති බවටයි. මේක තමයි ‘සන්ත’ කියන වචනයේ නියම අර්ථ දැක්වීම.
සාමාන්යයෙන් අපට තිබෙන ඇස, කණ, නාසය, දිව, කය, මනස කියන ඉඳුරන් ඇවිස්සෙන සුළුයි. කැළඹෙන සුළුයි. කිපෙන සුළුයි. අපේ මේ ඉඳුරන් හයම කිපෙනවා. කැළඹෙන සුළුයි. කිපෙන සුළුයි. ඇවිස්සෙන සුළුයි. මේවා කිපුණාම, කැළඹුණාම සතෙක් කිපුණාටත් වඩා දරුණුයි. අපි අහලා තියෙනවා, ඇතුන්ට මද කිපෙනවා කියලා. ඇතුන්ට මද කිපුණාම දම්වැල් දාලා හරි ගැට ගහන්න පුළුවන්. නමුත් මිනිසා කිපුණු විට ඔහුව දමනය කිරීම පහසු නැත.
මිනිසා එක එක අයුරින් කිපෙනවනේ. ලෝභයෙන් කිපෙනවා. ද්වේෂයෙන් කිපෙනවා. මෝහයෙන් කිපෙනවා. මේ විදිහට ඔහුගේ කිපෙන්නේ ඉඳුරන්. එහෙම නම් කිපෙන්නේ ඇස් දෙක, කණ් දෙක, නාසය, දිව, ශරීරය, මනසයි. සමහර අවස්ථාවලදී අපට කේන්ති ගියාම හරි අමාරුයිනේ. ඒ නිසානේ සමහර විට අපි ”අනේ මාව කේන්ති ගස්වන්න නම් එපා” කියලා කියන්නේ. එතකොට ඉඳුරන් කිපෙන දේ තියෙන්නේ ආධ්යාත්ම සංයෝජනයක් ලෙසයි. ඒ කියන්නේ ඇතුළත ඇති බන්ධනයන් ලෙසයි. එහෙම නම් ඉඳුරන් කිපෙන දේකින් ඇතුළ බැඳී තිබෙනවා. ඉඳුරන් කිපෙන දේකින් ඇතුළ බැඳී තිබුණාම, ඉඳුරන් කිපීම වේගයෙන් සිද්ධ වෙනවා. ඇවිස්සෙනවා.
අපි දන්නවා, අප්රිකාව වගේ රටවල හිටපු ගමන් ආගමික කෝලහාල ඇතිවෙනවා. ඉන්දියාවෙත් ඇතිවෙනවා. මේ හොඳට ඉන්න මිනිස්සු ඉඳුරන් කිපුණු ගමන් වටපිට බැලූවා, අහුවුණේ පොරොවක්ද, අහුවුණේ පොල්ලක්ද, අහුවුණේ කඩුවක්ද, අතට ගත්තා, මරාගෙන, කොටාගෙන ගියා. ඒ අයගේ කිපුණේ ඉඳුරන්. සමහර විට ඒ අය සන්සුන්ව, ශාන්තව ඉන්නවා. නමුත් මේ ශාන්ත, සන්සුන් පිරිස කුප්පන්න, අවුස්සලා ගන්න වැඩි වෙලාවක් යන්නේ නෑ. ඉක්මනට අවුස්සලා ගන්න පුළුවන්.
පින්වත්නි, මේ ඉඳුරන් කිපීම සාමාන්ය සත්වයාට සිද්ධ වෙන දෙයක්. ඉඳුරන් කිපුණාම සිද්ධ වෙන්නේ යහපතක් නෙවෙයි. මොකද, ඉඳුරන් කිපුණාම ඔහුගේ මනස කිපෙනවා. ඒ වෙලාවට ඔහුගේ මනස ලෝභයෙන් කුපිත කරවන්න පුළුවන්. ද්වේෂයෙන් කුපිත කරවන්න පුළුවන්. මෝහයෙන් කුපිත කරවන්න පුළුවන්.
බලන්න, මෝහයෙන් කුපිත වූ අන්තවාදී සංවිධාන නේද, මේ ලෝකයට ත්රස්තවාදය බිහිකරන්නේ? එතකොට කී දෙනෙක් ඒකෙන් දුකට පත් වෙනවාද? ඒ වෙලාවට එයා වැඩ කරන්නේ තමාටත් අහිත පිණිස. අනුන්ටත් අහිත පිණිස. ඒකට හේතුව ඉඳුරන් කිපීම. ඒ විදිහට ඉඳුරන් කිපුණු කෙනාගේ කාය කර්මයද කිපී ඇත. වචී කර්මයද කිපී ඇත. මනෝ කර්මයද කිපී ඇත. මොහු ඇතුළත බැඳුණු පුද්ගලයාය.
අපිත් කය, වචනය, මනස කිපෙන ස්වභාවයෙන් යුක්තයිනේ. එතකොට මේ කය, වචනය, මනස කිපෙන ස්වභාවයෙන් යුක්ත බව අපට ඇති රැකවරණයක් නෙවෙයි, අපට ඇති විශාල අනතුරක්.
සමහරුන්ට ජීවිතයේ අවසාන භාගයේ මතක් වෙන්නේ තමන්ට අන් අය කරපු හානියි. ඔන්න ඉතින් තරහා එනවා. ඒ විදිහට කිපුණට පස්සේ එක්කෝ හටගන්නේ ද්වේෂය. එක්කෝ තමන්ට ළබැඳි අය, තමන් ආශා කරන බඩු බාහිරාදිය මතක් වෙනවා. ඔන්න ආයෙමත් ඉඳුරන් කිපෙනවා. ඒ විදිහට ඉඳුරන් කිපුණට පස්සේ සංසුන් බව අහිමි වෙනවා. එතකොට ඒ කිපුණු පැත්තට ඇදී යනවා. ඒක නරක තැනක උපදින්න ඒක හේතුවක්. ඊට පස්සේ ඔහු කිපුණේ යම් අරමුණකද, ඒ අරමුණට හඹාගෙන යනවා. හරියට දඩයම් බල්ලා වගේ. මොකද, සතෙක්ව උසිගන්වලා දඩයමට යොමු කළාට පස්සේ ඌ ඒ උසි ගන්වපු අරමුණ ඔස්සේම, ඒක අත්පත් කර ගන්නා තුරු හඹා යනවානේ.
ඒ විදිහටම කිපෙන ඉඳුරන් ඇති කෙනාගේ කායික ක්රියාද කිපෙන සුළු වෙයි. වචනයද කිපෙන සුළු වෙයි. මනසද කිපෙන සුළු වෙයි. ඒ විදිහට කායික ක්රියා කිපුණාම ඔහු කය භාවිතා කරලා අන් අයට හානි කරනවා. හිංසා කරනවා. පීඩා කරනවා. කරදර කරනවා. තමන්ගේ කය පාවිච්චි කරලා අන් අය සතු දේවල් පැහැර ගන්නවා. තමන්ගේ කය භාවිතා කරලා වරදෙහි බැදෙනවා. තමන්ගේ වචනය කිපුණාම, වචනය භාවිතා කරලා අසත්ය, අභුත කරුණු කියාගෙන යනවා. බොරු කියාගෙන යනවා. නැත්තම් තව කෙනෙක් කෝපයෙන් කිපිලා කියන දේ ඊළඟ කෙනාට ගිහිල්ලා කියලා බිඳවනවා. ඒ වගේම වචනය කිපුණු විට දරුණු, ඵරුෂ වචන කියවෙනවා. ඊළඟට වචනය කිපුණු විට අරුත් සුන්, හිස් වචන කියවෙනවා.
මනස කිපුණු විටත් අන් සතු දෙයට ආශා කර කර ඉන්නවා. මනස කිපුණු විට හිංසා සිතුවිලි සිත සිතා ඉන්නවා. නපුරු සිතුවිලි සිත සිතා ඉන්නවා. මේ කිපීම මනුෂයාට හිතසුව පිණිස පවතින්නේ නෑ. මේ විදිහට මනුෂ්යයන්ව ශබ්දයෙන් කුපිත කරවන්න පුළුවන්. මිනිස්සුන්ව කතා බස් කරලා අවුස්සන්න පුළුවන්.
ඔය කොල්ලො කුරුට්ටෝ සමහර අවස්ථාවල සංගීත සන්දර්ශනවලට යනවනේ. එතකොට අර නිවේදන කරන භවතා ඒ නිවේදනය කරන්නේ ඔවුන්ව සංසිඳෙන තත්වයට පත් කරවන්න නෙවෙයිනේ, ඔවුන්ව අවුස්සලා ගන්නයි. ඒ සඳහා ඔහු වේගයෙන් කියාගෙන, කියාගෙන යනවා.
එතකොට අර අහිංසක ළමයි ඔක්කොම කිපිලා ආවේශ වෙලා එනවා. ඊට පස්සේ මියුසික් දානවා. ඒ මියුසික් දාන්නෙත් සංසිඳෙන්න නෙවෙයිනේ, කිපෙන්න. අන්තිමට ඒ අය ඉඳුරන් කිපිලා, කිපිලා වෙහෙසට පත්වෙනවා. මේක තමයි මේ ලෝකයේ සතුට සොයාගෙන යන මාධ්යය. ලෝකය මේ විදිහට සතුට සොයාගෙන, ඉඳුරන් කිපීමෙන් ලබන දේ සොයා ගෙන යනවා.
ඇත්තෙන්ම බුදුකෙනෙක් පහළ නොවෙන්න ඉඳුරන් සංසිඳවන්නේ කොහොමද කියලා අපි කවුරුවත්ම දන්නේ නෑ. බුදුකෙනෙක් පහළ නොවූ ලෝකයේ මිනිසුන් ඉඳුරන් සංසිඳුවන්න හිතාගෙන හිටියේ ශරීරයට දුක් දීමෙන්. බුද්ධ කාලයෙත් බොහෝ දෙනෙක් ඉඳුරන් සංසිඳුවා ගන්න ශරීරයට දුක් දුන්නා. මේ විදිහට ශරීරයට දුක් දෙනකොට ශරිරය ක්ලාන්ත වෙනවා. මනස ක්ලාන්ත වෙනවා. මේ විදිහට සිරුරත්, මනසත් ක්ලාන්ත වීම තුළ යම් සංසිඳියාවක් ඇද්ද, ඔහු ‘මෙය තමයි මා සොයන්නේ..’ කියලා රැවටෙනවා. බලන්න, බුදුරජාණන් වහන්සේ නමක් පහළ නොවුණු කල්හී, මේ ලෝකයා කොයිතරම් අසරණද?
ඒ නිසයි බුදුරජාණන් වහන්සේ ”(සන්තින්ද්රියා භවිස්සාම) සංසුන් ඉඳුරන් ඇති අය වෙමු. (සන්තමානසා) සංසිඳුණු මනසක් ඇති අය වෙමු” කියලා හික්මෙන්න අවවාද කළේ….
පූජ්ය කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ විසින්
සදහම් වැඩසටහන් වලදී පවත්වන ලද ධර්ම දේශනා ඇසුරෙන් සකස් කළ
‘මමත් සිත සමාහිත කරමි බුදු සමිඳුනේ…’ සදහම් ග්රන්ථයෙන් උපුටා ගන්නා ලදී